Trung tâm Karst và Di sản địa chất
Trong hành trình khám phá Vịnh Hạ Long, tham quan hang động là một hoạt động mà du khách không thể bỏ qua. Tuy nhiên hiện nay, sự phát triển, xâm lấn của thực vật đèn đã làm biến dạng hệ sinh thái tự nhiên của hang động. Vì vậy, về mặt thẩm mỹ cũng như sinh thái, cần phải đưa ra những giải pháp xử lý, kiểm soát và hạn chế sự ảnh hưởng của thực vật đèn.
“Thực vật đèn” là quần xã thực vật phát triển ở những khu vực không có ánh sáng tự nhiên mà chỉ có ánh sáng nhân tạo. Các loài thực vật này có thể là tảo, tảo lam, rêu hay các loài dương sỉ,… Chúng không chỉ đơn thuần làm mất đi tính thẩm mỹ mà còn có tác động rất lớn đến sự tồn tại và vẻ đẹp tự nhiên của các măng, thạch nhũ trong hang động. Theo các nhà nghiên cứu, có rất nhiều yếu tố quyết định sự phát triển của thực vật đèn, trong đó có một số yếu tố quan trọng hàng đầu như: cường độ áng sáng, bước sóng ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm, áp suất không khí, tốc độ gió, hàm lượng CO2, NOx,…
Hiện nay, tại Vịnh Hạ Long, các hang động đang đón khách du lịch như hang Sửng Sốt, Thiên Cung,…đã được lắp đặt hệ thống ánh sáng, cải tạo đường đi để phục vụ khách du lịch. Đèn chiếu sáng trong các hang này là hệ thống đèn sợi đốt và đèn neon với nhiều màu sắc khác nhau. Các bóng đèn được lắp trên các vách hang và dưới lòng hang chiếu dọi lên các măng, nhũ đá tạo điểm nhấn, thu hút sự chú ý của du khách. Ánh sáng này được bật liên tục từ sáng đến chiều để phục vụ khách du lịch. Đây cũng chính là một trong những điều kiện thuận lợi để thực vật đèn phát triển bao phủ lên bề mặt các măng nhũ đá, tạo ra các màu xanh, xám đen (khi chết đi). Điều này làm giảm giá trị thẩm mỹ các giá trị di sản trong hang.
Thực vật đèn phát triển trong hang động ở Vịnh Hạ Long
Tình trạng này đã được Ban quản lý Vịnh Hạ Long sớm phát hiện và phối hợp cùng Trung tâm Karst và Di sản địa chất, Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản triển khai đề tài “ Nghiên cứu đánh giá tác động của chiếu sáng nhân tạo đến sự phát triển, xâm lấn của thực vật trong hang động trên Vịnh Hạ Long, thử nghiệm xử lý và đề xuất biện pháp hiệu quả để xử lý, hạn chế ảnh hưởng của thực vật trong hang động”.
Nội dung nghiên cứu khoa học và triển khai thực nghiệm đề tài bao gồm 3 nội dung chính, đó là: 1) Nghiên cứu tổng quan các tài liệu về thực vật đèn và các biện pháp xử lý, hạn chế thực vật đèn tại các hang động trên thế giới và Việt Nam; 2) Nghiên cứu thực trạng phát triển thực vật trên nhũ đá tại một số hang động điển hình trên Vịnh Hạ Long; 3) Thử nghiệm xử lý thực vật đèn trong hang động trên Vịnh Hạ Long bằng các phương pháp xử lý hóa chất, chiếu sáng phù hợp. Tương đương với 3 nội dung công việc này là 9 báo cáo chuyên đề (sản phẩm trung gian).
Hiện nay, Trung tâm Karst và Di sản địa chất đang từng bước triển khai các hoạt động nghiên cứu – khảo sát – đánh giá, đảm bảo đúng yêu cầu và tiến độ đã đề ra. Các sản phẩm này đều được tạo ra từ quá trình phân tích, đánh giá cơ sở dữ liệu điều tra khảo sát thực tế của đội ngũ các nhà khoa học và cán bộ thuộc Trung tâm Karst và Di sản địa chất và trường Đại học KHTN Hà Nội, có kinh nghiệm, chuyên môn cao và có cơ sở vật chất đầy đủ. Đồng thời các sản phẩm tạo ra còn dựa trên các phương pháp nghiên cứu định lượng, định tính, các phương pháp đang được các nước phát triển trên thế giới sử dụng, có điều chỉnh phù hợp với điều kiện thực tế tại khu vực nghiên cứu, nhằm đảm bảo nguồn số liệu tin cậy, độ chính xác cao, đảm bảo tính khoa học và ứng dụng thực tiễn.
Thu mẫu và đo vi khi hậu trong hang Sửng Sốt
Một số hoạt động của các nhà nghiên cứu tại Hạ Long
Đây là đề tài nghiên cứu đầu tiên được thực hiện chi tiết tại hang động Karst trên Vịnh Hạ Long. Những kết quả nghiên cứu về chủng loại thực vật đèn, điều kiện vi khí hậu trong hang động và mối tương quan của 2 yếu tố này là cơ sở khoa học quan trọng nghiên cứu và bảo tồn hang động trên Vịnh Hạ Long. Bên cạnh đó, những đề xuất về quy trình xử lý thực vật đèn, kịch bản chiếu sáng tối ưu và các cơ chế chính sách, hướng dẫn quản lý hang động đóng vai trò quan trọng trong việc hoạch định chiến lược quản lý hang động Vịnh Hạ Long trong tương lai và bảo tồn bền vững các giá trị di sản hang động.
